CHƯ MOM RAY LÁ PHỔI XANH CỦA CỰC BẮC TÂY NGUYÊN

          Từ thành phố Kon Tum về hướng bắc 30 km, bạn đến với Vườn quốc gia Chư Mom Ray, món quà quí giá mà thiên nhiên ban tặng cho đồng bào các dân tộc Tây nguyên. Được đánh giá là Vườn quốc gia có tính đa dạng sinh học cao trong hệ thống các Vườn quốc gia trong cả nước. Nằm ở độ cao từ 200m đến 1.773m so với mực nước biển, địa hình phức tạp, chia cắt bởi nhiều sông, suối lớn nhỏ, đã tạo cho Chư Mom Ray một khu hệ động, thực vật rất phong phú và đa dạng. Chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa (mùa khô và mùa mưa) ở đây tồn tại 12 kiểu rừng khác nhau, từ rừng kín nguyên sinh lá rộng thường xanh, rừng rêu thứ sinh, đồng cỏ,.v.v..trong đó có các loài thực vật quý, hiếm như: Kim giao (Podocarpus wallichii), Thông tre (P. annamensis), Trắc (Dalbergia Tonkinensis), Cẩm lai (Dalbergia olivieri), Gụ mật (Sindora siamensis). Đặc biệt ở đây với đồng cỏ (thung lũng Ja Book) rộng vào loại lớn nhất Việt Nam ( hơn 16.000 ha), nơi đây là sinh cảnh sống của nhiều loài thú móng guốc và thú ăn thịt như: Mang trường sơn (Canninmuntiacus truongsonenis), Trâu rừng (Bubalus bubalis), Bò rừng (Bos javanicus), Bò tót (Bos gaurus), Sói đỏ ( Cuon alpimus), Mèo rừng (Prionailurus bengalensis), Beo lửa (Catopuma temmincki), Gấu ngựa (Selenarctos thibetanus),  Hổ đông dương(Panthera tigris) và hàng trăm loài bò sát, lưỡng cư. Trên các đỉnh núi cao như đỉnh Ngọc Vil (1.480m); đỉnh Chư đô ( 1.145m); đỉnh Ngọc Tơ Ba (1.030m) và đỉnh Chư Mom Ray (1.773m) là nơi sinh sống của các loài linh trưởng và chim. Đặc biệt ở đây còn hiện hữu 3 loài  Voọc vá chân nâu (Pygathrix nemaeus), Voọc vá chân xám (P.Pygathrix cinerea) và Voọc vá chân đen (P.nigripes), loài chim Hồng hoàng (Buceros bicornis), Niệc mỏ vằn (Rhyticeros undulatus), Công (Pavo muticus), Trĩ sao (Rheinardia ocellata), Gà tiền mặt đỏ (Polyplectron germaini).... là những loài đặc hữu đẹp ở Chư Mom Ray.

          Tài nguyên rừng ở Chư Mom Ray là nguồn tài nguyên khoa học quan trọng, nuôi dưỡng  các hệ sinh thái rừng và các quần thể động, thực vật vô cùng phong phú và đặc sắc. Là những hóa thạch sống của các loài thực vật hạt trần (Gymnospermae) và Tuế (Cycadopsida)..v.v.

          Kết quả điều tra từ năm 2000 đến nay do các chuyên gia thực hiện (Giáo sư - Tiến sĩ Đặng Huy Huỳnh, Giáo sư - Tiến sỹ Phan Kế Lộc, Tiến sỹ Đỗ Tước, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Chính và các cộng sự), ở Chư Mom Ray đã thống kê được 950 loài động vật (trong đó có 176 loài quý, hiếm) và 1.895 loài thực vật thuộc 541 chi, 184 họ. Trong đó ngành Dương xỉ 178 loài, ngành thực vật Hạt trần 11 loài, ngành thực vật Hạt kín 1.302 loài, trong đó có 131 loài quý hiếm cấp CR, EN, VU và LR, được ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

          Với diện tích 56.249 ha còn tồn tại diện tích tương đối lớn rừng nguyên sinh, Vườn quốc gia Chư Mom Ray đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước cho khu vực, chống xói mòn, rửa trôi và bảo vệ công trình thủy điện Ya Ly, Pleikrong, Sê San 3. Với các kiểu rừng đa dạng, hệ thực vật phong phú, phân nhiều tầng tán, với những dải rừng xanh bạt ngàn, những thác nước, đồng cỏ rộng, những ngày hè nóng bức được đi dưới những cánh rừng ở Chư Mom Ray, được hít thở không khí thật trong lành, quan sát cảnh đẹp thiên nhiên, thưởng thức tiếng chim hót, ta có cảm giác tuyệt vời như được hòa quyện với thiên nhiên. Có thể nói Chư Mom Ray thực sự là lá phổi trong việc điều hòa không khí cho khu vực. Với tầm quan trọng và giá trị về đa dạng sinh học, năm 2004 Vườn quốc gia Chư Mom Ray được hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á công nhận là Vườn Di sản ASEAN.

          Nằm gần cửa khẩu quốc tế Bờ Y (ngã ba đông dương) có đường Hồ Chí Minh chạy qua, xung quanh Vườn quốc gia là đồng bào dân tộc Rmâm, Hơ Lăng, Brâu là những tộc người còn số dân ít nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, với những nét truyền thống văn hóa đặc sắc sẽ là tiềm năng lớn trong phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, cộng đồng. Nhờ các đặc điểm sinh thái và giao thông thuận lợi sẽ khai thác các tuyến du lịch khám phá các khu rừng nguyên sinh với các đỉnh cao trên 1000 m , quan sát thú lớn trên đồng cỏ; du lịch dã ngoại với thắng cảnh thiên nhiên đẹp và yên tĩnh như các thác nước, các khu rừng Sấu, rừng Bằng lăng thuần loại; kết hợp với các điểm du lịch văn hóa, lịch sử đang phát triển mạnh ở Kon Tum; tạo thành điểm dừng chân trong các tour du lịch quốc tế đi qua Đà Nẵng, Huế, các nước Đông dương; bên cạnh đó công tác nghiên cứu khoa học cũng sẽ hấp dẫn các nhà khoa học quan tâm tại Chư Mom Ray.

          Trong những năm qua với sự nỗ lực của Ban quản lý VQG Chư Mom Ray với đội ngũ cán bộ trẻ, yêu nghề, mạng lưới quản lý, bảo vệ được bố trí tại 14 trạm kiểm lâm đều khắp Vườn quốc gia, gắn với các xã vùng đệm và 02 đội kiểm lâm cơ động, đã thực hiện tốt nhiệm vụ chính là bảo vệ rừng thông qua các hoạt động nghiệp vụ như: truyền thông, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng; tuần tra kiểm soát, phòng cháy chữa cháy rừng; xây dựng các công trình lâm nghiệp hỗ trợ... Do vậy, trong thời gian qua đã kiểm soát được tình trạng phá rừng trái phép, săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã, cháy rừng,... nhờ đó độ che phủ rừng của Vườn quốc gia Chư Mom Ray tăng từ 86,4% (năm 1996) lên 93,7% (năm 2015). Những kết quả trên đã được UBND tỉnh Kon tum ghi nhận, liên tục trong các năm từ 1996 đến 2011 tập thể đơn vị đều được UBND tỉnh Kon tum công nhận là đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

          Tài nguyên thiên nhiên ở Chư Mom Ray còn rất nhiều điều cần tiếp tục được nghiên cứu, khám phá trong thời gian tới; chúng tôi rất hoan nghênh các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài quan tâm đến lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái đến thăm và hợp tác với chúng tôi trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học trong thời gian tới, nhằm bảo vệ lá phổi xanh của cực bắc Tây nguyên, giữ gìn những tài sản quí giá của đất nước cũng như của toàn nhân loại mà thiên nhiên đã ban tặng cho chúng ta